Patiënten krijgen over het algemeen weinig informatie over hun voedingsstatus, ontdekte verpleegkundig onderzoeker Harm van Noort van het Radboudumc. Vervolgens bekeek hij waarom patiënten ondervoed zijn. Een oorzaak is dat ze in de weken voor de operatie weinig eten vanwege pijn. Ook wisten patiënten vaak niet welke soort voeding voldoende eiwitten en koolhydraten bevat.

Verpleegkundig voedingsadvies op maat

De helft van de patiënten kreeg vervolgens advies op maat van verpleegkundigen, de andere helft diende als controlegroep. ‘De verpleegkundigen adviseerden bijvoorbeeld over medicijnen tegen de pijn’, zegt Van Noort. ‘Ook gaven ze advies over de samenstelling en voedingswaarde van verschillende soorten producten. En ze betrokken de familie van de patiënt. Zo raadden ze bijvoorbeeld aan om samen te eten’, vertelt hij op de website van het Radboudumc. 

‘Verpleegkundige zeggenschap

Het aantal patiënten dat voldoende calorieën binnenkreeg was 4 keer zo hoog in de groep die voedingsadvies op maat kreeg van verpleegkundigen. Voor eiwitinname was dit meer dan 6 keer zo hoog. Van Noort: ‘Hieruit blijkt dat het heel belangrijk is dat mensen in de weken voor een operatie leren hoe je goed eet. Verpleegkundigen zien de patiënt het meest. Het is dus belangrijk dat zij zeggenschap kunnen uitoefenen over de voedingstoestand van de patiënt.’

Nuchter blijven

Ook keek Van Noort naar de periode van nuchter blijven voor een operatie. De internationale richtlijn daarover wordt slecht nageleefd, zag hij. Tot 6 uur voor een operatie eten en tot 2 uur drinken mag, maar patiënten blijken al veel eerder daarmee te stoppen. ‘Patiënten eten gemiddeld vijftien uur voor de operatie al niets meer en stoppen vijf uur van tevoren met drinken.’

Meer tevredenheid onder patiënten

Patiënten kregen daarom de instructie om zo lang mogelijk te eten en drinken voor de operatie als toegestaan. Bij deze groep was de tijd dat ze niet dronken gehalveerd vergeleken met patiënten die geen instructies kregen. De periode dat ze niet aten, verminderde met een kwart. Korter nuchter blijven zorgde er niet voor dat er meer voedsel in de maag achterbleef en leidde tot meer tevredenheid onder patiënten. Van Noort: ‘Ze voelden zich beter doordat ze minder honger, dorst en hoofdpijn hadden.’

Betere voedingstoestand tijdens operatie

Ondanks de goede resultaten denkt Van Noort dat er meer nodig is voor een betere voedingstoestand tijdens een operatie, staat op de website van het ziekenhuis. ‘We focussen nu vooral op nuchter houden vanaf middernacht in plaats van op zo lang mogelijk blijven eten en drinken. Van een patiënt die één uur voor een operatie nog iets heeft gegeten maken we een melding. Dat zien we als een veiligheidsprobleem, een fout. Maar we vinden het blijkbaar prima als diezelfde patiënt de hele dag voor de operatie niets eet, terwijl dat ook schadelijk is. Dat vergt een cultuurverandering.’

Harm van Noort promoveerde 14 december met zijn proefschrift Nutritional nursing care for patients undergoing surgery – a personalized approach.