De tv-serie De Stamhouder bijvoorbeeld, die op 1 januari begon en gebaseerd is op het gelijknamige boek van Alexander Münninghoff, zette onder meer een couveuse van de SHVB in om een waarheidsgetrouw beeld te geven van de kraamverpleging uit de tijd van diens ouders.

Antiekzaakje

Daarnaast kreeg de SHVB in 2022 meermalen boeken aangeboden én twee keer foto’s van een zilveren verpleegstersinsigne van vóór 1921. Op de achterkant van de foto’s staat een nummer vermeld, plus de tekst ‘Eigendom van de Nederlandsche Bond voor Ziekenverpleging’. Foto één en twee kwamen van een Zuid-Afrikaanse vrouw die in een antiekzaakje insigne A-1613 had gekocht en op mijn verzoek om uitleg het volgende antwoordde: ‘Ek het die ‘verpleegters speld’ by so’n winkeltjie gekry in Pretoria. Ek het maar 15 Suid Afrikaanse rand (82 eurocent, red.) betaal vir dit. Dit het my aandag getrek en baie interessant bevind. Dit was eintlik ook in n mate hartseer om so kosbare geskiedkundige item so in n glas kassie tussen ou horlosies en ander items te sien lê. Ek sal graag meer wil weet oor die eienaar van hier die besondere ‘speld’…die geskiedenis’.

‘De zuster is geëmigreerd naar Zuid-Afrika’

Om deze ‘geskiedenis-vraag’ te beantwoorden, bezocht ik het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam. Daar wordt het archief van de Nederlandsche Bond voor Ziekenverpleging (NBZ) bewaard onder nummer ARCH00969. Volgens het NBZ-registerboek (inventarisnummer 101) is het in Zuid-Afrika opgedoken insigne tussen 18 en 22 november 1912 behaald door de toen 23-jarige Jannetje Maria Blok uit Driewegen (Zeeland) in het Gemeenteziekenhuis aan de Coolsingel te Rotterdam. Op haar 38e trouwde deze zuster met een weduwnaar, met wie zij kennelijk geëmigreerd is naar Zuid-Afrika.

Grap

Vlak na deze speurtocht kreeg de SHVB vanuit Amstelveen foto drie toegestuurd van een antieke NBZ-speld, voorzien van een ooievaar en nummer A-2461. De speld hoort bij een diploma dat behaald is op 4 mei 1915 en bleek in juli 1946 geschonken te zijn aan een voormalig huisarts, Jan Zietse Siewerd Pel, die tijdens zijn (niet voltooide) opleiding tot vrouwenarts bevallingen begeleidde in het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam. Na de geboorte van zijn oudste zoon kreeg hij het (vermoedelijk als grap uitgereikte) diploma kinderverzorging eerste gedeelte, onderdeel ‘baby baden en aankleden’. Kort daarop werd aangetekend dat hij bevorderd was tot ‘kraamheer eerste klasse’.

De allereerste door de NBZ geregistreerde kraamverpleegster van Nederland was Elisabeth Susanna van Diepen, geboren op 5 maart 1878 in Utrecht, die haar kraamdiploma behaalde op 20 juni 1906 bij de Vereeniging Ziekenverpleging te Utrecht, onder toezicht van dr. J. Haverschmidt. Wat bijzonder dat zij waarschijnlijk ook al een insigne met een ooievaar droeg…

Cecile aan de Stegge, verpleegkundige, gepromoveerd op historisch onderzoek, werkzaam bij de faculteit voor gezondheidszorg, Hogeschool Leiden