In 2020 startte het LUMC met het driejarig programma Academische Verpleegkunde. Dit belangrijke aandachtsgebied had tot dat moment geen positie in het LUMC. Nu, bijna een jaar na de afronding van het programma, wordt toegewerkt naar een leerstoel Verplegingswetenschap. Het doel is niet alleen de wetenschappelijk onderbouwing van de verpleegkunde, het geeft ook een forse impuls aan de integratie van wetenschap ‘op de werkvloer’. Daarmee biedt het verpleegkundigen mooie carrièrekansen als verpleegkundig wetenschapper. Centraal thema in deze ontwikkelingen in het LUMC is continuïteit van zorg.

Organisatorische veranderingen

We voerden een gesprek met Anja Brunsveld (programmamanager), Hilda Mekelenkamp (programmamanager), Brigit Zwartendijk (vice-decaan en hoofd zorgopleidingen), Wouter Dannenberg (manager zorg) en Simon Mooijaart (internist ouderengeneeskunde). Een mooie mix van mensen met uiteenlopende expertises die het programma Academische Verpleegkunde initieerden en uitvoerden. Om wetenschap binnen verpleegkunde verder te brengen zijn niet alleen kennis en overtuiging nodig, maar ook organisatorische veranderingen. Dat is waar dit gezelschap zich hard voor gemaakt heeft in het programma.

Hoe het begon

De raad van bestuur van het LUMC zette in 2016 een brede opdracht uit. Het doel was een visie en beleidsadviezen te formuleren voor de verpleegkunde in het LUMC in 2030. In de gekozen aanpak werd academisering van de verpleegkunde als een speerpunt benoemd. Op verschillende plekken in en buiten Nederland werd inspiratie opgedaan. In 2020 leidde dit tot het programma Academische Verpleegkunde. Met alle veranderingen in het zorglandschap in het achterhoofd, werd nagedacht over wat nodig is om verpleegkundigen de rol in te laten nemen waar de maatschappij om vraagt. ‘Continuïteit van zorg’ werd het centrale thema. Een thema dat verbindt. Binnen en buiten het LUMC.

Aanscherping

In het traject is de visie op continuïteit van zorg steeds verder aangescherpt. Dat gebeurde door inspiratie op te doen via mooie voorbeelden en ideeën, van verpleegkundigen aan het bed tot hoogleraren, in en buiten het LUMC.

Continuïteit van zorg is belangrijk in de volledige breedte van de gezondheidszorg. Het past in het LUMC, omdat de zorg in een universitair medisch centrum specialistisch is en bij uitstek deel uitmaakt van een veel groter netwerk. Juist dan is die samenwerking zo belangrijk. Daarnaast heeft het LUMC een maatschappelijke verantwoordelijkheid om te innoveren en met onderzoek de keten als onderdeel van een netwerk verder te brengen. De uitvoering daarvan is best complex in het huidige zorgstelsel.

‘Hoe kunnen verpleegkundigen de rol innemen waar de maatschappij om vraagt?’

De geneeskunde is van oudsher ziektegericht ingesteld, en niet holistisch, terwijl de maatschappij dat laatste hard nodig heeft. De verpleegkundige speelt daar een belangrijke rol in, omdat die een brede kijk heeft op wat de patiënt nodig heeft om ziekte en behandelingen in te voegen in zijn dagelijks leven. Omdat dit uitdagend en complex is, vraagt dat juist van de verpleegkunde een academische benadering. Die visie sluit ook aan bij het Integraal Zorgakkoord (IZA). Een mooie taak, die past in het LUMC. Kijkend naar de komende decennia is het daarom belangrijk die academische taken steeds verder inhoud te geven. Onderzoek is dan een onmisbaar onderdeel.

Samen

Verpleegkundigen vormen de spil in allerlei zaken rond de patiënt. Dan is het vanzelfsprekend dat verpleegkundigen leiderschap nemen om ‘continuïteit van zorg’ vorm te geven binnen het werk. Continuïteit van zorg gaat ook over kleine dingen. Hoe benader je de patiënt, hoe betrek je de patiënt bij de zorg, welke rol kan familie spelen, hoe werken we samen met andere betrokken organisaties? Juist dat samen beslissen is enorm betekenisvol voor de patiënt.

‘De zorg gaat ook over de periode ná het ziekenhuis’

De zorg stopt niet bij ziekenhuiszorg, maar gaat ook over de periode ná het ziekenhuis en over de overgang naar de sociale omgeving van de patiënt. De hiaten die hierin bestaan, worden met de focus op dit thema steeds beter ingevuld. Tegelijk ligt daar voor de toekomst ook de uitdaging; hoe organiseren we die continuïteit optimaal? Daar speelt innovatie een belangrijke rol in.

Mooie initiatieven

Deze ambitie moet verder ontwikkeld worden in de komende decennia. Een mooi voorbeeld is de samenwerking in de regio Leiden rondom ouderengeneeskunde, die volop in ontwikkeling is. Samenwerking is noodzakelijk om te voorkomen dat er in de toekomst grote aantallen ouderen op de eerste hulp belanden. De acute keten moeten beter georganiseerd worden, samen met huisartsen en VVT-instellingen.

Ook op het gebied van oncologie gebeurt veel moois; denk aan de LUMC-dependance Oncologie in een verpleeghuis in Katwijk. Complexe zorg wordt zo dicht bij de patiënt geboden in samenwerking met verpleegkundigen uit de VVT-organisaties om continuïteit te waarborgen. Het Nierteam aan huis is ook zo’n mooi voorbeeld. Daarbij wordt het gesprek over een niertransplantatie gevoerd bij mensen thuis, in gezelschap van familie en vrienden. In die initiatieven blinken verpleegkundigen uit.

Aan al deze initiatieven moet onderzoek gekoppeld worden om de waarde ervan te onderbouwen en de ontwikkelingen verder te brengen. Juist op het gebied van verpleegkundig onderzoek liggen hier prachtige kansen en mogelijkheden.

Cultuurverandering

Het programma heeft het bewustzijn breed aangewakkerd; goede zorg begint en stopt niet bij de deuren van het LUMC. Goede zorg leveren we samen met alle organisaties en mensen om ons heen. Verpleegkundigen spelen daar een essentiële rol in. Het vliegwiel staat aan, maar moet nog harder gaan draaien. Dat is een cultuurverandering, een andere denkwijze, waar vol op ingezet moet worden. En daarom zijn functies waarin je je als verpleegkundige wetenschappelijk kunt ontwikkelen, zo belangrijk. Alleen dan kunnen we de groei in verpleegkundig onderzoek realiseren. Het gaat in de zorg over zoveel méér dan genezen. Het gaat ook over het behoud van zelfredzaamheid, over behoud van kwaliteit van leven, juist als je ziek bent.

Leiderschap tonen

Een belangrijke oproep van Brunsveld-Reinders, Dannenberg, Mekelenkamp, Mooijaart en Zwartendijk: in de praktijk zijn verpleegkundigen vaak terughoudend met het doen van wetenschappelijk onderzoek. Maar ze hebben veel kennis. Toon dat leiderschap. De wegen voor verpleegkundigen liggen open. Pak de kansen en vertaal de mooie zaken die aan het bed gebeuren in wetenschappelijk onderzoek. Die manier van denken moet zich in het LUMC als een olievlek verspreiden. Want de kansen hiervoor zijn er.