In mijn werk als conservator bij het Museum voor de Verpleegkunde ben ik maar weinig bezig met het onderwerp. Dat heeft een reden: van de tweede helft van de 19e eeuw tot 1940 nam Nederland niet deel aan de grote oorlogen (althans, niet op Europees grondgebied). Toch waren er in de loop van de geschiedenis Nederlandse verpleegsters in oorlogssituaties. Zij werkten in Nederlandse noodhospitalen, ook wel ambulances genoemd. Verhalen en objecten uit onze collectie zijn daar getuige van.

Zwaar en gevaarlijk

Een voorbeeld is een groot en oud fotoboek van zuster Cornelia Berendina Proot. Het geeft een boeiend beeldverslag van haar werk in de Tweede Boerenoorlog. Deze oorlog brak uit in 1899 tussen het Britse Rijk en de Zuid-Afrikaanse Boeren: kolonisten van Nederlandse oorsprong. In 1900 vertrok Proot per boot naar Kroonstad. De omstandigheden waren zwaar en gevaarlijk: veel soldaten in het ziekenhuis waren zwaargewond en besmettelijke ziekten tierden welig.

Ook van verpleegkundigen in de Eerste Wereldoorlog zijn verhalen en objecten te vinden in onze collectie. Bekend, en te lezen op onze website Fni.nl, is het verhaal over Rosa Vecht (1881-1915). Zij is voor zover bekend de enige Nederlandse verpleegkundige die sneuvelde tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vecht werkte in hospitalen in Antwerpen en Veurne (België). Daar verpleegde ze gewonde geallieerde soldaten. Op 23 januari 1915 nam het Duitse leger Veurne onder vuur. Een granaatscherf trof Rosa Vecht, die op dezelfde dag op 33-jarige leeftijd stierf aan haar verwondingen.

‘Een granaatscherf trof Rosa Vecht’

Een ander verhaal uit deze oorlog komt van Jannie Folmer. Haar dochter liet een pakketje documenten en foto’s aan ons museum na, die haar verhaal vertellen. Folmer kwam in 1917 te werken in een Nederlands noodhospitaal in Parijs. Aan de vele Franse dankbetuigingen en foto’s met Franse soldaten kunnen we afleiden dat zij haar werk goed uitvoerde. Niets dan lof voor de ‘glimlachende verpleegster’ Jannie Folmer.

Prestigieus

Een laatste object dat ik wil uitlichten is heel bijzonder: de Florence Nightingale medaille van Zuster Bep Engelberts. Deze medaille is een prestigieuze internationale onderscheiding van het Rode Kruis voor verpleegkundigen en verzorgenden en andere Rode Kruisleden. Engelberts ontving deze voor haar moedige werk in het Japanse interneringskamp Kramat in Nederlands-Indië, waar zij gevangenzat tijdens de Tweede Wereldoorlog. Slechts 13 Nederlandse verpleegkundigen hebben deze onderscheiding gekregen.

Hard nodig

Laten we hopen dat oorlog ons bespaard blijft. Maar laten we niet wegkijken, en laten we zien dat we verpleegkundigen in onze krijgsmacht hard nodig hebben. Daarbij kunnen inspirerende voorbeelden uit het verleden als voorbeeld dienen. Onze collectie is in elk geval rijk aan verhalen.