Zo’n zevenhonderd studenten verpleegkunde en een zelfde aantal co-assistenten lopen ieder jaar stage in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) in Tilburg. Verder worden er jaarlijks honderdvijfentwintig arts-assistenten opgeleid en vervolgopleidingen gegeven voor verpleegkundigen en de medisch ondersteunende beroepen.

Leerhuismanager Wilma Jackson, ooit zelf verpleegkundige, neemt de opleidingstaak van het ziekenhuis uiterst serieus. Haar visie is dat het opleiden van zorgprofessionals net zo belangrijk is als de patiëntenzorg.

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

‘Beroepen als arts en verpleegkundige moet je in de praktijk leren’ licht ze toe. ‘Zorginstellingen hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid op dat vlak. Als zorgorganisatie kun je niet zeggen: “We gaan volgend jaar verbouwen, of we zitten in een fusie, dus we willen even wat minder stagiaires.” En dat is wel wat er gebeurt.

Aan de andere kant kun je ook niet zeggen: “Op die afdeling zijn veel zieken, dus daar plaatsen we veel stagiaires.” De directie van een zorgorganisatie moet er voor zorgen dat de mensen op de afdelingen goed toegerust zijn om studenten te begeleiden. En dat is niet mogelijk in een dergelijke situatie.’

Opleidingen onder druk

Naast leerhuismanager in het ETZ is Jackson bestuurslid van rofportaal Zorg, een samenwerkingsverband van zorgorganisaties waarbij gezamenlijk bronnen en kennis op het gebied van leren en innoveren worden uitgewisseld. Via onder meer deze functie draagt ze haar visie breed uit.

Juist het ETZ werd vorig jaar extra op de proef gesteld. Het ziekenhuis werd hard getroffen door de coronacrisis. Ook de opleidingen kwamen daardoor fors onder druk te staan. Jackson: ‘Het was een chaos, het hele ziekenhuis kwam tot stilstand. Alle structuren vielen weg.’ Afdelingen werden gesloten.

‘Er moeten zoveel mogelijk verpleegkundigen opgeleid worden’

Het was alle hens aan dek op de COVID-afdelingen. Dat betekende ook dat studenten niet meer optimaal begeleid konden worden. De medewerkers van het leerhuis moesten, net als het medisch personeel, alle reguliere werkzaamheden uit handen laten vallen en zich richten op het managen van de crisis.

In groepjes verdeeld

De eerste- en tweedejaars studenten van de verpleegkundige opleidingen en de co-assistenten werden naar huis gestuurd. ‘We wisten niet wat er op ons afkwam’ licht Jackson toe. ‘Bovendien wilden de opleidingen, en ook vele ouders, de studenten niet aan mogelijke risico’s blootstellen.’

De derde- en vierdejaars studenten verpleegkunde konden wel blijven. Ook omdat ze nodig waren voor de patiëntenzorg. Ze werden in groepjes van twee of drie mensen herverdeeld over de afdelingen zodat ze steun aan elkaar hadden en nooit alleen zouden komen te staan. Verder lagen alle trainingen voor de zittende medewerkers stil.

Het lukte wel om de interne vervolgopleidingen, zoals de opleiding IC- verpleegkundige en operatie-assistent, door te laten gaan. ‘Veel is digitaal gegaan’ verklaart Jackson. ‘In de tweede en derde golf hebben we ook het praktijkonderwijs in de lucht kunnen houden. Al was dat niet altijd even makkelijk. ’

Vertraging en achterstand

Uiteindelijk hebben vooral de vierdejaars studenten verpleegkunde en de arts-assistenten van de snijdende vakken vertraging opgelopen vanwege de crisis, vertelt Jackson. ‘Sommigen hebben verlenging moeten aanvragen voor hun studie.

Met name de studenten verpleegkunde die in mei 2020 afstudeerden, hebben hier last van gehad.’

De opleidingen zijn nu weer op het normale peil. Maar er is wel flinke achterstand ontstaan in de basistrainingen, denk aan reanimatie en trauma, voor de interne medewerkers. Jackson verwacht dat de inhaalslag na de zomer gemaakt kan worden. ‘En dat betekent meer druk op de zorg vanwege de afwezigheid van personeel. We zullen daar extra medewerkers voor moeten inzetten.’

Interessante leeropbrengst

Voor een antwoord op de vraag of de crisis blijvende effecten heeft op het opleiden, vindt Jackson het nog te vroeg. ‘Daar kunnen we pas iets over zeggen als we langere tijd in rustiger vaarwater zitten.’ Wel ziet ze toegevoegde waarde in het gebruik van Teams en de mobiele telefoon.

‘Daar hebben we in de crisistijd snel instructiefilmpjes mee kunnen maken. Van hoe je zuurstofmaskers en het EPD gebruikt tot hoe je met besmet materiaal omgaat. Qua leeropbrengsten vind ik dat heel interessant.’

Uitdaging ziekenhuizen

Ook gaf de crisis Jackson een wrang steuntje in de rug als het gaat om de roep om meer op te leiden. ‘Het is nu in elk geval duidelijk geworden dat we er alles aan moeten doen om zoveel mogelijk verpleegkundigen op te leiden’, vervolgt ze.

‘De uitdaging voor de ziekenhuizen is nu om ruimte te geven aan andere begeleidingsstructuren, zoals een ZIC/Leerunit waarmee medewerkers patiëntenzorg kunnen bieden én tijd hebben om studenten te begeleiden. Ook moeten we de verpleegkundige populatie flexibeler maken zodat je in tijden van crisis makkelijker kunt opschalen. Daar zijn al ideeën over die we in de komende tijd gaan uitwerken.’