Mijn eigen ervaring is dat reflecteren interessante inzichten geeft en zorgt voor meer bewust handelen, in plaats van handelen vanuit routines. Vaak heb ik verpleegkundigen of studenten zien opbloeien door te reflecteren: het gaf ze een verdiepende kijk op ervaringen en meer zelfvertrouwen in hun handelen. Regelmatig reflecteren draagt bij aan het leren en professionaliseren.

Maar leren door te reflecteren is niet vanzelfsprekend. Reflectie is vaak een verplicht onderdeel van opleidingen. Als mensen het nut van reflecties niet inzien, heeft reflecteren weinig zin. Dan kan het studenten aanmoedigen om oppervlakkig of minimaal te reflecteren: slechts doen wat je moet doen, en weer verder.

‘Sluit aan bij drijfveren van de verpleegkundige’

Ook opleiders of docenten kunnen reflectie beschouwen als een moetje: ‘Waarom moeten we dit blijven doen?’ Voor hen is het van belang dat de reflectie op een juiste en deskundige manier wordt benaderd. Een te grote nadruk op een negatieve ervaring zorgt er bijvoorbeeld voor dat het uitvergroot wordt en het zelfvertrouwen vermindert.

Wat kunnen we hierin leren van de gezondheidszorg? In de gezondheidszorg geldt een eeuwenoud en belangrijk principe: Primum non nocere, oftewel als eerste, niet schaden. Hoe kunnen we dit uitgangspunt vertalen naar reflecteren? Hoe kunnen we leren reflecteren zonder negatieve bijeffecten?

Ik zie het als waardevol om bij te dragen aan de ontwikkeling van reflectievaardigheden van verpleegkundigen. Maar wel op de juiste manier. Een belangrijk uitgangspunt is de kracht van de verpleegkundige te benadrukken en aan te sluiten bij onderliggende drijfveren. Aansluiten bij wat de verpleegkundige belangrijk vindt in een specifieke situatie. Gebeurt dit vanuit betrokkenheid, dan wordt er samen gewerkt aan een reflectieve en lerende omgeving. Een omgeving die zorgt voor groei en inspiratie. Dan wordt reflecteren een positieve, gedeelde ervaring en nog leuk ook.