Vrije arbeiders waren mensen die voor zichzelf werkten en onafhankelijk waren van een meester. Loonarbeiders werkten in de regel in de opkomende grootindustrie en waren veel meer onderworpen aan afhankelijk makende regels en voorwaarden. De vrije arbeiders beschouwden hen als loonslaven.

Aan het onderscheid tussen die twee typen moest ik denken toen ik onlangs in het ziekenhuis in gesprek raakte met een verpleegkundige die daar werkte als zzp’er. Hij vertelde dat hij op verschillende plaatsen in de zorg werkte en daar aardig wat voordelen van plukte. Zoals opleidingen die hij kon volgen bij Defensie. En dat hij op deze manier ook kon ontsnappen aan de sleur en regelmaat van de gewone verpleegafdelingen.

Ik geloof niet dat ik deze free rider zelf veel kwalijk kan nemen als het gaat om de totaal verschillende arbeidsvoorwaarden die zich klaarblijkelijk voordoen in onze moderne gezondheidsinstituties. Tegelijk constateer ik dat er wel heel erg veel rot is in de staat van onze gezondheidszorg als we er niet in slagen om de gaten in de zogenaamde personeelsbezetting op een andere manier te regelen. Zeker als ik lees dat de meeste free riders in de zorg worden ingezet door private equity-bedrijven die er alleen maar op uit zijn economische waarde te creëren voor hun aandeelhouders.

‘Personeelsarmoede wordt een bron van winst’

De personeelsarmoede van onze ziekenhuizen wordt zo een bron van winst voor de kapitaalkrachtigen in onze samenleving. Zonder het probleem adequaat op te lossen en het integendeel alleen maar verergeren door de introductie van onrechtvaardig uitwerkende arbeidscondities en perverse vormen van collegialiteit. Want natuurlijk is het heel welkom wanneer de gaten in het rooster worden opgevuld door een free rider, maar daar draait het systeem niet door. Dat wordt juist gaande gehouden door de anderen. Ik mag hopen dat die omstandigheid bestuurlijk en politiek eindelijk eens op waarde wordt geschat.