Als je zorg nodig hebt is het fijn om hulpverleners tegen te komen die geïnteresseerd zijn in wie je bent en die vervolgens aan je vragen wat ze voor jou kunnen betekenen. Op een dergelijke manier is er een basis gelegd voor een betekenisvolle relatie, waarin je gezien en gehoord wordt en je ervaart dat je mening er toe doet. In persoonsgerichte zorg proberen zorgverleners zulke relaties tot stand te brengen. Nu is persoonsgerichte zorg geen eenduidig begrip, zodat de kans groot is dat persoonsgerichtheid verschillend wordt geïnterpreteerd of door verpleegkundigen anders wordt ingevuld dan het door patiënten wordt ervaren. Daarbij komt ook nog dat het begrip oorspronkelijk afkomstig is uit de ouderenzorg, die onder andere gekenmerkt wordt door langdurige zorgrelaties, waarin meer tijd is om betekenisvolle relaties op te bouwen.

Deze context verschilt nogal van de omgeving die centraal staat in dit onderzoek, namelijk de peri-operatieve verpleegkundige context: het werkterrein van de operatie- of anesthesieverpleegkundige die werkt op de OK of op de verkoeverkamer waar ze de patiënt ziet vlak voor, tijdens en kort na de operatie. Omgevingen waarin meestal sprake is van kortdurend contact waarbij bovendien veel technische apparatuur aanwezig is en pa- tiënten tijdens een OK de totale controle overgeven aan de medewerkers op de OK. De auteurs geven aan dat er voor die omgeving nog niet bekend is hoe chirurgische patiënten in de peri-operatieve context persoonsgerichte zorg zien. Zij stellen zich dan ook als doel om hier helderheid over te verschaffen.

Om dit doel te realiseren werd een integrative review uitgevoerd volgens de methode van Whittemore & Knafl. Kenmerkend voor een integrative review is dat onderzoeken met verschillende designs (bijv. zowel experimenteel als niet experimenteel) geïncludeerd kunnen worden, waardoor een beter beeld gekregen kan worden van het onderwerp dat in het review onderzocht wordt.² In deze review zijn de volgende stappen achtereenvolgens doorlopen: probleemidentificatie, literatuur zoeken, data-evaluatie en -analyse. Vervolgens zijn de resultaten hiervan gepresenteerd in een model.

Literatuur is in eerste instantie gezocht in CINAHL en PubMed, waarbij de artikelen niet ouder mochten zijn dan tien jaar (2004). Gebruikte trefwoorden waren onder andere: verpleegkundige-patiënt relaties, persoonsgerichte zorg of pa- tiëntgerichte zorg, gecombineerd met peri-operatieve verpleegkunde of operatiekamer. Om meer artikelen te vinden is vervolgens een secundaire zoektocht uitgevoerd, waarbij de literatuurlijst van de gevonden artikelen werd doorgenomen en ook artikelen geïncludeerd zijn, die verschenen zijn voor 2004.

Deze gecombineerde zoekstrategie leverde uiteindelijk 23 artikelen op, waarvan 13 kwalitatieve en 10 kwantitatieve studies (surveys). Van deze artikelen werden de belangrijkste kenmerken en bevindingen in een matrix genoteerd zodat verschillen en overeenkomsten zichtbaar werden. In de uiteindelijke synthese van deze 23 artikelen kwamen vier thema’s naar voren die antwoord geven op de vraag wat persoonsgerichte zorg volgens patiënten betekent in de perioperatieve context.

Het eerste thema is ‘gezien worden als een uniek persoon en daarbij de persoon mogen zijn die je bent’. Belangrijke elementen van dit thema waren: aangesproken worden met je naam, behandeld worden met tact en respect, waarbij het leven en lichaam beschermd worden en de zorgen of het lijden serieus genomen worden.

Het tweede thema is ‘rekening houden met persoonlijke wensen zodat je je van belang voelt’. Voor patiënten bleek er sprake van persoonsgerichte zorg als er met de verpleegkundige gesproken kon worden over de operatie, waarbij aangegeven kon worden hoe ze verzorgd willen worden, zoals de voorkeursarm voor het infuus of de keuze om tijdens de operatie te luisteren naar muziek. Keuzes die onder meer zorgen voor persoonlijke controle in een bedreigende situatie.

Het derde thema is ‘de geruststellende aanwezigheid van de peri-operatieve verpleegkundige zodat eenzaamheid wordt voorkomen en welzijn en herstel wordt bevorderd’. Voor pa- tiënten bleek het geruststellend als dezelfde verpleegkundige ook weer aanwezig was op de recovery zodat een band ontstaat en het gevoel dat je een eigen verpleegkundige hebt.

Het laatste thema was ‘nabijheid van én aangeraakt worden tijdens de operatie door de peri-operatieve verpleegkundige’. Patiënten ervaren een verpleegkundige op de OK als persoonsgericht als ze niet alleen lichamelijk maar ook emotioneel dichtbij is. Dit kan bijvoorbeeld door op een gepaste wijze te vertellen wat er gaat gebeuren, op een plaats te staan waar de ander je ziet of door een arm of hand van de patiënt aan te raken.

In elk onderzoek is er kans op vertekening van resultaten. Dat geldt uiteraard ook voor auteurs die een integrative review uitvoeren. Tijdens zo’n proces worden immers veel keuzes gemaakt, zoals: past een artikel bij de zoekvraag?, wat is de kwaliteit van het artikel?, is het goed genoeg om het te includeren?, et cetera. De auteurs van deze review hebben de kans op vertekening verkleind door elke analysestap onafhankelijk door op zijn minst twee onderzoekers uit te voeren, waarna de uitkomsten werden bediscussieerd totdat consensus was bereikt. De geïncludeerde studies bevatten diverse zwakke punten, die de auteurs vermelden. Voorbeelden hiervan zijn: onduidelijke beschrijving van de data-analyse of statistische toets of het niet vermelden van verzadiging bij kwalitatieve studies. Een kanttekening die hierover te maken is, is dat onduidelijk blijft hoe de onderzoekers in hun resultaten en conclusies rekening hebben gehouden met de gesignaleerde zwakke punten. Normaal gesproken dragen de resultaten van zwakke studies immers minder zwaar bij aan de conclusies.